Ik ben bezig met een serie boekbesprekingen van (auto)biografieën van personen die belangrijk zijn geweest in de computergeschiedenis. Eerder schreef ik een artikel over iCon, een biografie van Steve Jobs. Vandaag is iWoz, de autobiografie van de andere Apple-oprichter, Steve Wozniak, aan de beurt.
“Waarom nu? Wel, op dit punt in mijn leven – op het moment van schrijven ben ik vijfenvijftig – is de tijd aangebroken om een aantal punten recht te zetten. Zoveel informatie over mij is foutief. Er zijn bijvoorbeeld verhalen dat ik mijn middelbare school niet zou hebben afgemaakt (dat heb ik wel), dat ik van de universiteit zou zijn gegooid (niet waar), dat Steve Jobs en ik klasgenoten zouden zijn (ik ben vijf jaar ouder) en dat Steve en ik de eerste computers samen hebben ontworpen en gemaakt (ik deed dat in mijn eentje).”
Aan het woord is Steve Wozniak (‘Woz’ ). Samen met Steve Jobs de oprichter van Apple en – naar in deze autobiografie blijkt – het technisch brein achter de eerste Apple computers, de Apple I en Apple II. De volledige titel van het boek is “iWoz, Computer Geek to Cult Icon: How I Invented the Personal Computer, Co-Founded Apple, and Had Fun Doing It”. Nu zijn de Amerikanen nooit te bescheiden om flink uit te pakken met ondertitels, maar is het niet een beetje te veel eer om Wozniak aan te wijzen als de man die hoogstpersoonlijk de personal computer revolutie heeft gestart? Na het lezen van het boek ben je geneigd om – in elk geval vanuit technisch oogpunt - dit als correct te beschouwen.
“All my life, I just wanted to be an engineer”
Vanaf hoofdstuk 1 vertelt Woz hoe zijn hele leven in het teken heeft gestaan om engineer te worden. Zijn vader was engineer bij Lockheed en werkte aan geheime projecten. Op school was hij vooral geïnteresseerd in lessen als natuurkunde, wiskunde en logica. Het zou Woz te kort doen om het Amerikaanse begrip engineer eenvoudigweg te vertalen met de Nederlandse titel ingenieur. Het begrip is veel breder bedoeld. Wozniak is vooral ook ontwerper, uitvinder (hij heeft vele patenten op zijn naam staan) en bouwer.
Zijn vroege interesses blijkt vooral te liggen in de wijze waarop elektronen door componenten stromen en hoe met basiscomponenten als weerstanden, diodes en condensators nieuwe onderdelen als transistors en logische schakelingen gebouwd kunnen worden. En omdat de fysieke componenten vaak niet voorhanden, of erg duur zijn, ontwerp Woz zijn ‘computers’ op papier. Hij tekent letterlijk de benodigde schakelingen en verbindingen op papier en maakt op die wijze verschillende vroege prototypes allerlei elektronische apparaten. Pas later kan hij ze echt realiseren. Zijn grootste uitdaging is om het aantal benodigde componenten zo laag (en daarmee goedkoop) mogelijk te houden. Hierin is hij de allerbeste.
En omdat Woz ook wel van een geintje houdt (hij is een erkend prankster op school), resulteert dit in apparaten waarmee hij op afstand het tv-signaal kan vervormen en verstoren. Pas als iemand in de kamer zich in de meest lastige positie heeft gemanoeuvreerd om de tv-antenne te richten, draait Woz –ongezien uiteraard- aan een knop, waardoor het beeld weer helder wordt en het slachtoffer de hele uitzending zijn ongemakkelijke pose moet aanhouden - denkend dat dit de enige positie is waarop de tv een goed signaal ontvangt.
Ook ontwerpt hij de blue box, een apparaat waarmee zwakke plekken in het telefoonnetwerk gebruikt worden om gratis over de hele wereld te bellen. Hiermee verdienen hij en Steve Jobs samen hun eerste geld. Maar nadat ze slachtoffer zijn geworden van een beroving en staande zijn gehouden door de politie (het gebruik van blue boxes is uiteraard illegaal) geven ze hun blue box-zaakje op en verliezen Woz en Jobs elkaar enige tijd uit het oog.
Woz vind ondertussen werk bij Hewlett Packard (HP), en werkt aan de eerste elektronische calculators. “HP is het meest fantastische bedrijf ter wereld. Ik bedoel: de meeste bedrijven worden gerund door managers. Engineers mogen de producten ontwikkelen en bouwen, en de managers verkloten het vervolgens. Bij HP niet. Dit bedrijf wordt ook gerund door engineers. Ik dacht dat ik een baan voor het leven had gevonden.”
Maar het liep anders. Woz is lid van de Homebrew Computer Club en ziet net als vele anderen in januari 1976 het magazine Popular Electronics, met de Altair 8800 op de cover, de eerste personal computer die voor hobbyisten (enigszins) betaalbaar was.
Woz ziet het systeem en denkt ‘dat kan ik ook’. In feite heeft hij enkele jaren eerder al een vergelijkbaar product bedacht, getekend en uitgevoerd (in eigen woorden, de ‘ Cream Soda Computer’), alleen zijn nu de beschikbare processors en onderdelen veel goedkoper.
Ontwerper als hij is, tekent hij de benodigde schema’s en schakelingen en komt als eerste op het idee om een een regulier toetsenbord als invoermedium en een televisie als uitvoermedium te gebruiken. Dit is waarschijnlijk het ware genie van Woz, dat hij buiten de gebaande paden treed en nieuwe toepassingen ziet voor componenten die op zich al bestaan. In het midden van de jaren ’70 van de vorige eeuw waren chips en componenten langzamerhand voorhanden, maar was nog niemand op het idee gekomen een televisie open te schroeven en hierop een computersignaal te laten zien. Computers waren beschikbaar als mainframes die op afstand bediend werden en hun invoer en uitvoer met ponskaarten en papier verwerkten. ‘Personal’ computers, waren destijds vierkante dozen met een frontpaneel met lampjes en schakelaars.
Om een goed beeld op een televisie te krijgen, moest Woz letterlijk een tv openschroeven en het binnenste met een oscilloscoop te lijf gaan om te zien waar hij de draden uit zijn computer aan moest solderen en vervolgens meten hoeveel milliseconden en welke frequentie elk signaal moest zijn om een pixel op het scherm te laten oplichten en weer uitdoven in de signaallijn die het televisiescherm vult. Zijn ontwerp moest hij hierop aanpassen en zelf in elkaar solderen. Dit zou uiteindelijk uitmonden in de computer Apple I, die hij samen met Steve Jobs verkocht.
Want Woz mag dan het technische brein achter Apple zijn,in zijn autobiografie geeft hij ruiterlijk toe dat het bedrijf zonder Jobs nooit van de grond zou zijn gekomen. Er was geen geld om componenten te kopen of te testen (en dus om te controleren of de tekeningen en berekeningen van Wozniak überhaupt correct waren). Maar daar was Steve Jobs die brutaalweg de telefoon pakte, met Intel belde en vroeg of ze niet wat testexemplaren konden sturen. De volgende dag stonden ze op de stoep. Ook de contacten met andere leveranciers, de eerste afnemers en exposities komt op het conto van Jobs.
“Our very own company!”
Als het aan Woz had gelegen, was het hele computercircus een leuke hobby voor in de avonduren, naast zijn werk bij HP. Maar Jobs haalt hem over er een echt bedrijf van te maken. “Well, even if we lose our money, we’ll have a company. For once in our lives, we’ll have our very own company!”. Vooruit dan maar, dacht Woz, bij het vooruitzicht aan zijn kleinkinderen te kunnen vertellen dat hij ooit een eigen bedrijfje had gehad. Woz verkoopt zijn HP calculator voor $500,-, Jobs verkoopt zijn VW-busje en zo schrapen ze $1300,- bij elkaar op Apple Computer Inc. op te richten. De rest is geschiedenis.
Apple II
De Apple II (ook een ontwerp dat Woz in zijn eentje heeft gemaakt) is de eerste computer die een kleurenbeeldscherm kan aansturen. Ook was het voor het eerst mogelijk er een diskettestation aan koppelen. In het boek beschrijft Woz kleurrijk hoe hij letterlijk alle enen en nullen heeft moeten schrijven om de koppen van de diskdrive naar de juiste positie te sturen, en hoe er vervolgens een bit gelezen of juist geschreven moest worden. Stuurprogramma’s bestonden immers nog niet. Programmeertalen bestonden zelfs nog niet. Daarom schreef Woz ook een BASIC-variant voor de Apple II, een trucje dat hij had afgekeken van de jonge Bill Gates. De Apple II betekende de absolute doorbraak van Apple en was jarenlang het paradepaardje van het bedrijf.
De tweede helft van het boek gaat over de ontwikkelingen bij Apple na de Apple II, en de onvrede van Woz dat het bedrijf langzamerhand wordt overgenomen door managers, in plaats van dat engineers aan het roer staan. Het beeld dat Woz van Apple schetst is dat van een bedrijf met groeistuipen, waarbij de verschillende CEO’s (Mike Scott en daarna Mike Markkula) tegen de problemen aanlopen die elke CEO voor zijn kiezen krijgt. Apple volgens Woz is zeker niet de Steve Jobs one-man-show waarvoor het bedrijf vaak wordt aangezien.
Na een vliegtuigongeluk in 1981 en tijdelijk geheugenverlies bouwt Woz zijn activiteiten af, haalt een universitaire graad, organiseert een aantal muziekfestivals (US Festival in 1982 en 1983) en begint een bedrijfje in de eerste programmeerbare afstandsbedieningen (CL 9). Ook is hij enige tijd fulltime vader, terwijl zijn vrouw (Wozniak is vier maal getrouwd) werkt.
Op de achtergrond blijft hij ingeschreven als Apple-werknemer, maar hij is niet meer betrokken bij nieuwe producten of technieken. Daarna is een van de oprichters van Apple, een van de meest invloedrijke technologiebedrijven in de historie, meer dan tien jaar lang basisschoolleraar in de fifth grade (vergelijkbaar met groep 6-7 in Nederland, als scholieren 10-11 jaar oud zijn). Hij geniet van de leergierigheid van kinderen en de manier waarop ze opgroeien en met (nieuwe) technologie leren omgaan.
Conclusie
iWoz is een vlot geschreven boek, waarin de 20 hoofdstukken zijn verdeeld in korte, makkelijk te lezen paragrafen die vaak maar enkele alinea’s lang zijn. Co-auteur Gina Smith heeft uitstekend werk verricht. Soms is het vermoeiend om te lezen dat Woz alweer de eerste was met een nieuwe grap, de eerste die een computer met kleurenmonitor in elkaar sleutelde, de eerste mens op aarde die een teken op een computerscherm zag verschijnen dat hij zelf op een toetsenbord had ingetypt, de eerste met een infrafrode, programmeerbare afstandbediening, en zo verder. Aan zelfingenomenheid geen gebrek.
Aan de andere kant: het is allemaal waar. En dan mag het gezegd worden. Zo zijn Amerikanen. Zelfs de Poolse Amerikaan die een dial-a-joke telefoonlijn heeft bedacht met uitsluitend Polack-grappen (wat we in Nederland Belgenmoppen zouden noemen) die hij zelf inspreekt. “Allo. Tenk you fur dialing dial-a-joke. Today’s joke ees: Ven did a Polack die of drinking milk? Ven the cow sat down. Ah, ah. Tenk you fur calling dial-a-joke!”
iWoz is een fascinerend boek. Verplichte kost voor iedereen die meer wil weten van de achtergronden en het tijdsbeeld waartegen het bedrijf Apple tot stand is gekomen, de relatie tussen de twee oprichters Steve Jobs en Steve Wozniak en de geschiedenis van de personal computer in het algemeen. Steve Wozniak is een beeldbepalende figuur in de computergeschiedenis. iWoz laat op een geweldige manier zien waarom dat zo is.
Mijn waardering: 4/5 sterren
Bestellen
iWoz – Computer Geek to Cult Icon: How I invented the personal computer, co-founded Apple, and had fun doing it.
Auteur: Steve Wozniak & Gina Smith
Engels – Paperback
313 pagina's | WW Norton & Co | New title | oktober 2007
EUR 14,99 (paperback)
Peter Kassenaar
-- 20-24 april 2011